Fleiri leiðir en sýndarleiðir?

Hvað táknar þessi yfirlýsing seðlabankastjóra raunverulega, um að ekki þurfi að taka öll umrædd lán?
Að hann sé hér að hugsa svolítið út fyrir kassann sem Seðlabankinn formaði svör sín í fyrir forsætisráðherrann og þjóðinni var hótað með í gær?
Að hugmyndafræðin kringum risavaxinn lánaðan og vaxtasligaðan gjaldeyrisvarasjóð sé e.t.v. ekki það eina sem viðeigandi sé að halda á lofti til að bregðast við skuldavandanum?
Að hægt sé að bregðast við yfirvofandi ógn um veikingu krónunnar með öðrum hætti en að veifa láns-gjaldeyrissjóði framan í umheiminn?
Að hægt sé að stuðla að vaxandi tiltrú umheimsins á efnahagskerfi Íslands með öðrum hætti en að leika blekkingarleik með sýndar-gjaldeyrisvarasjóð? Til dæmis með því að leggja áherslu á styrkleika efnahagskerfisins, styrkingu framleiðslukerfis landsins og aðrar aðgerðir til að bæta enn batnandi viðskiptajöfnuð?

Þeir talsmenn ríkisstjórnarinnar sem leggja áherslu á að byggja þurfi upp "stóran" gjaldeyrisvarasjóð, í bili með vaxtaberandi lánum frá AGS, hafa haldið því fram að gjaldeyrisvarasjóðinn eigi aðeins að sýna en ekki nota í reynd til uppkaupa á krónum til að verja gengið, þ.e. þegar gjaldeyrishöftum verður aflétt að einhverju leyti.
Þá má spyrja: Hvað á að gera ef umfram-eftirspurn eftir erlendum gjaldeyri myndast strax á fyrsta degi afnáms gjaldeyrishaftanna, eða jafnvel strax á fyrstu mínútunum?
Hætta við tilraunina án þess að selja neitt umfram það sem inn kynni að koma?;
Eða selja nokkrum aðilum sem verða svo heppnir að vera nógu framarlega í röðinni og loka svo? Ganga þannig raunverulega á gjaldeyrisvarasjóðinn?;
Eða leyfa genginu að falla eins og verkast vill við það að ganga ekki á sjóðinn?

Undir hvaða forsendum halda menn að gengið styrkist þvert á móti?
Við að hafa sýndar-gjaldeyrisvarasjóð sem í raun yrði ekki notaður þegar á reyndi? En, þá sér umheimurinn náttúrulega strax að þetta er ekki raunverulegur gjaldeyrisvarasjóður og gjaldeyrishöftin í reynd til staðar áfram, þar eð gjaldeyrir væri "uppseldur" þarna strax í upphafi!

Þetta hugmyndalíkan um virkni gjaldeyrisvarasjóðs til að styðja við gengið held ég að virki ekki í samræmi við kenningarnar í efnahagsástandinu á Íslandi hér og nú. Þetta er svo augljós blekkingarleikur sem umheimurinn áttar sig strax á, ef gjaldeyrisvarasjóðurinn verður ekki notaður samstundis til að kaupa krónur samkvæmt eftirspurninni í upphafi.
En, það er einmitt það sem talsmenn gjaldeyrissjóðsleiðar AGS fullyrða að yrði ekki gert með sjóðinn! Ef staðið yrði við þá fullyrðingu þegar á reyndi gengur dæmið samkvæmt kenningarlíkaninu ekki upp, þar sem loka yrði fyrir gjaldeyrissöluna strax og umframeftirspurn myndast. - Þetta gerði Seðlabankinn meira að segja tilraun með haustið 2008 þegar opnað var fyrir sölu á gjaldeyri á föstu gengi. Þeirri tilraun var fljótlega hætt þegar greinilegt var í hvað stefndi með hraðminnkandi gjaldeyrissjóð, eins og vita mátti. (Það er önnur saga hverjum heppnaðist að fá gjaldeyri á þessu tímabili á "gjaf"verði).

Þessar pælingar leiða til þeirrar ályktunar að treysta verður á annað heldur en sýndar-gjaldeyrisvarasjóð til að styrkja gengið.
Það verður best gert með því að styrkja framleiðslukerfi landsins og þar með auka atvinnu á nýjan leik og bæta batnandi viðskiptajöfnuð enn meir. Þar með er umheiminum sýnt með áþreifanlegum hætti að íslenskt efnahagskerfi er á setjandi og hægt að treysta til að eiga viðskipti við og veita lánafyrirgreiðslu í því sambandi. Einnig að það bjóði upp á gagnkvæman ávinning, þótt á íslenskum forsendum sé.
Í leiðinni er komist hjá miklum óþarfa vaxtakostnaði vegna sýndargjaldeyris í gjaldeyrisvarasjóði sem "aldrei verður notaður".

Hitt er svo annað mál, en þessu tengt, að meðan gjaldeyrishöft eru við lýði þarf ekki að halda vöxtum háum "til að komast hjá frekari veikingu gengisins", eins og klisjan hljóðar því til varnar. Þeir sem vilja koma krónueign sinni í gjaldeyri ef þeim byðist það myndu þá láta sig litlu varða háa vexti; þeir vilja út úr landi með eign sína meðan þeir óttast að íslenska efnahagskerfið nái sér ekki nógu fljótt á strik aftur. Hinir háu vextir gagnast því fyrst og fremst bönkunum og öðrum fjármagnseigendum sem eiga ríflega til hnífs og skeiðar, en hinir sem eru neyddir til að herða sultarólina, sligaðir lántakendur, borga fyrir með háum vaxtagreiðslum og verðbótum í ofanálag! Það er nú réttlætið á Íslandi í dag! Um það hef ég skrifað í fyrri pistlum mínum.

Það ber allt að sama brunni: Styrking á íslenska efnahagslífnu á að vera forgangsatriði. Á því hvíla forsendur fyrir styrkingu á gengi krónunnar og lækkun vaxta. Þetta er reyndar gagnverkandi þar sem vextir eru í sjálfu sér tæki til að örva framkvæmdagleði í efnahagslífinu, þ.e. vaxtalækkanir. Undanfarið hefur verið farin þveröfug leið!

Um aðra valkosti, plan "B" eða C: 

Það er bæði ergilegt og forkastanlegt að ríkisstjórnin, og stjórnarandstöðuflokkarnir ekki síður, skuli ekki hafa notað tímann í sumar til að greina aðra valkosti fyrir Ísland, þ.e. aðra en þá að hengja sig í ESB og ekkert annað ella.
Hvers vegna er ekki búið að nýta tímann til að skipuleggja og undirbúa aðgerðir af öðrum toga en að hanga á spýtu ESB og AGS? Þá á ég við að ræða við aðrar viðskiptablokkir í heiminum, t.d. í Asíu og Ameríkunum báðum. Það eru fleiri aðilar en ESB-þjóðirnar sem hefðu áhuga á að eiga gagnkvæm viðskipti við Íslendinga og taka þátt í uppbyggingu hérlendis af ýmsum toga á grundvelli þess sem við höfum að bjóða og höfum (ennþá) full yfirráð yfir. Það hefði komið sér vel að hafa slíkt plan "B" eða C til reiðu á takteinum núna til að svara kúgandi "tilboðum" ESB-þjóðanna varðandi Icesave-málið! 
Skilgreining á og vinna á forsendum slíkra valkosta er dæmi um það sem myndi leiða til styrkingar á íslensku efnahagslífi og þar með gengi krónunnar.
En, þarf allt öðruvísi stjórn en þær sem ríkt hafa hingað til til að koma auga á skynsemina í slíkum valkostum? Eða, snýst þetta bara um fólk í ríkisstjórninni hverju sinni, skynsemi þess réttsýni og vilja?

Meira á þessum nótum í öðrum pistli um fleiri valkosti.

Þarf ekki að taka öll lánin

Bara tveir valkostir?

Haft er eftir blaðamanninum að bara séu tveir kostir fyrir Íslendinga í stöðunni: Leiðin til "skjóls" í Evrópusambandinu eða að hafna henni og einangrast þar með á frostbitinni ísauðninni í Atlantshafi til fjalla með Bjarti í Sumarhúsum, áður Veturhúsum.

Annað hvort er þessi fréttamaður fremur hlutdrægur í fréttaumfjöllun sinni eða að hann gerir sér ekki grein fyrir því að heimurinn er stærri en stóra bretland á Englandseyju og Ermasundsgöngin yfir í "skjólið í Evrópu". Hann gleymir að nefna nokkrar fleiri heimsálfur til sögunnar sem ásamt þeim sjálfum renna hýru auga til aðstöðunnar hér á Íslandi, sem verður sífellt mikilvægari.

Það er bæði dapurlegt og ergilegt að allt of margir stjórnmálamenn, ekki síst alþingismenn, skuli ekki hafa hugmyndir, hug eða nennu til að rannsaka aðrar leiðir ofan í kjölinn og kynna þær til umræðunnar á þessum viðsjárverðu tímum sem nú eru.
Þó eru á því undantekningar, eins og blaðagreinin "Metum kostina - reiknum dæmið" eftir Guðmund G. Þórarinsson verkfræðing og fyrrv. alþingismann í Morgunblaðinu þ. 1. október s.l., s. 23. Þar er hann inni á hliðstæðum pælingum og hér eru viðraðar, þ.e. að greina afleiðingar af mismunandi valkostum aðgerða.
Greiningin sem forsætisráðherra fékk hjá Seðlabankanum í dag gekk ekki út á að greina slíka valkosti heldur að því er virðist fyrst og fremst, ef ekki eingöngu, að meta afleiðingar þess að fara ekki ESB- og AGS-leið sem er í deiglunni og aðhafast ekkert að ella. Það er of mikil einföldun svo vægt sé til orða tekið. Það er slæmt að við skulum vera komin í þá tímapressu sem raunin er á núna, en dýrmætur tími búinn að fara forgörðum í sumar sem hægt hefði verið að nýta til að greina aðra valkosti.

Ef verstu spár andstæðinga þess að fylgja stefnu AGS ganga eftir, í ljósi fyrri reynslu landa af sjóðnum þar sem hann hefur verið kallaður til inngripa og þar sem þjóðir hafa fyrir rest tapað auðlindum sínum fyrir undirverð til erlendra aðila, þá hlýtur nánast hvaða vitræna leið önnur en sú stefna að vera betri þegar til lengdar lætur og upp er staðið.
Slíkar leiðir hafa því miður ekki verið kortlagðar með sanngjörnum hætti í umræðunni hér undanfarið eftir hrunið 2008. Þarf maður sjálfur, kjósandinn úti í bæ, að taka sig til við það á eiginn kostnað? Það er spurning hvort ekki sé einmitt komið að því og þó fyrr hefði verið, úr því að ekkert bólar á svona greiningu í umræðunni.

Það væri slæmt ef stjórnmálamenn láta hræða sig til einhverrar niðurstöðu í ákvörðunartöku sinni ef það kemur svo í ljós síðar að önnur lausn hefði verið ákjósanlegri eða skárri - og raunhæfur valkostur ef hann hefði bara verið skoðaður áður en stefnumarkandi ákvörðun var tekin.

Telja íslensk stjórnvöld draga lappirnar

Snjöll fyrirbyggjandi aðgerð

Þetta gæti reynst ein snjallasta friðarverðlaunaveiting Nóbels og með friðvænlegustu hvatningum sögunnar. Hér setur Nóbelsverðlaunanefndin það ófrávíkjanlega "ok" á herðar eins valdamesta manns og þar með eins voldugasta ríkis og herveldis heims að stuðla að friði, vilji hann og það standa undir heiðrinum. Nú standa augu heimsins eftirleiðis á þessari þjóð og þjóðhöfðingja til að fylgjast með hvernig hún og hann sýna í verki hvernig verðskulda megi heiðurinn. Þetta er held ég frábært uppátæki hjá Nóbelssjóðnum sem fyrirbyggjandi aðgerð gegn ófriði og tilraunarinnar virði.

Hingað til hafa ófriðaröfl og stríðandi aðilar "leikið lausum hala" utan sviðs friðarverðlauna Nóbels, sem hefur einskorðast við þá sem hafa eftir á séð stuðlað að "umtalsverðum" friði. Með þessari friðarverðlaunaveitingu er áhrifasviðið víkkað út til allra og með því reynt að fyrirbyggja ófrið og þar með leiða til meiri friðar eftir á séð en ella hefði orðið raunin á.

Nú er bara að sjá hvort stríðshaukar, sem e.t.v. leynast á hernaðarvaldastöðum vestra, reyni að leiða til þess að forsetinn hafni verðlaununum til að sleppa undan "friðarokinu".

Undrandi og auðmjúkur

Sáttasemjara í málið

Þarna blasir við að "hlutlaus" sáttasemjari, sem vinveittur er báðum aðilum eða a.m.k. ekki úr ranni annars þeirra, getur borið klæði á vopn til að komast að skynsamlegri niðurstöðu sem báðir aðilar geta sætt sig við.

Þetta sýnir ennfremur að stórveldi eins og Bandaríkin gætu verið að taka við sér og skoða málið í stærra samhengi þótt þeir hafi "hlaupið" fyrir stuttu frá landinu. Þeir gera sér e.t.v. grein fyrir því að úr því sem komið er er ekki hægt að láta það enda í vitleysu vegna hugsanlegra örþrifaráða Íslands sem hefði ögrandi áhrif fyrir jafnvægið á norðurhveli.
Hvers vegna halda menn að Rússar hafi verið að vekja athygli á velvild sinni í garð Íslands í dag?  Stjórnmálamaður í Noregi einnig! Þar að auki bárust fréttir af því fyrr á þessu ári að Kínverjar hefður verið að kanna hafnaraðstæður á Norð-Austurlandi með hugsanlegar siglingaleiðir um Norður-Íshaf í huga.

Fáum vinveitt land sem sáttasemjara í Icesave-málið til að gangast fyrir skynsamlegum efnistökum í því og samræðum milli aðila augliti til auglitis!

Skynsamlegt að semja að nýju

Er þetta satt?

Sæl Vigdís.

Hefur einhver, t.d. á Alþingi, mótmælt þessari túlkun þinni á þeim ummælum sem þú hefur eftir aðstoðarmanni fjármálaráðherra að um "allsherjarveð í eignum íslenska ríkisins" sé að ræða?
Ef ekki, þá má þvert á móti furðu sæta að forseti þingsins skuli láta óátalinn málflutning þingmanna sem neita þeirri túlkun og gera lítið úr málshefjendum eins og þér sem benda á ósómann.
Fáðu þetta endilega á hreint og fáðu stjórnarliða til að svara með öðru en útúrsnúningi eða rökleysu. Hið sanna verður að vera ljóst í málinu.
Þetta er ekkert smáatriði í sambandi við Icesave-nauðungarsamninginn sem stjórnin óskar eftir að þið samþykkið á þingi til að knésetja íslenskt efnahagslíf í núverandi mynd. Spyrja má með réttu hverra hagsmuna sá Íslendingur er að gæta sem samþykkir slíkt.

Allsherjarveð í eigum Íslendinga

Andi Marshall-aðstoðar svífur yfir orkuríkum vötnunum

Einmitt. Hér er enn eitt dæmið um að skynsamir aðilar erlendis hjá viðskiptaþjóðum okkar séu að vakna af Þyrnirósarsvefni sínum og gera sér grein fyrir því að efnahagskerfi þjóðanna er gagnvirkt og hægt er að hafa af því betri hag að halda aðilum þess vel gangandi heldur en haltrandi eða lömuðum til lengdar.
Umræðan í breska viðskiptablaðinu Financial Times er inni á svipuðum nótum um sanngirni gagnvart Íslendingum, greinir mbl frá í dag.

Bæði þessi innlegt bera með sé þann anda sem lá að baki Marshall-aðstoðinni svokölluðu sem Bandaríkin veittu stríðshrjáðum Evrópuþjóðum eftir seinni heimsstyrjöldina (reyndar fékk Ísland líka sinn skerf af henni þá, þótt það geti varla hafa kallast "stríðshrjáð" eftir viðskipti sín við Breta hérlendis þá). Marshall-aðstoðin skipti sköpum fyrir viðkomandi lönd sem og Bandaríkin sjálf.

Vill að Norðmenn láni Íslandi meira

"Marshall-aðstoð" vegna Icesave - Ábendingar Evu Joly að virka

Það er fagnaðarefni að sjá þessi viðbrögð hins virðulega breska viðskiptablaðs. Ekki er annað að sjá en að þarna komi fram ýmislegt af þeim rökstuðningi sem Eva Joly bar fram til varnar Íslandi og íslenskum almenningi. Þökk sé henni!

Þetta sýnir að samræður í ýmsu formi eru fremur fallnar til þess að ná árangri í svona málum heldur en þögn. Þögn virðist einmitt hafa verið helsta baráttutækið sem ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur hefur beitt til varnar landi og þjóð í þessu máli. Sú "herkænska" hefur ekki virkað. Með þeirri þögn átti að knýja Alþingi til að samþykkja óskiljanlega háan skuldabagga án þess að fyrir liggi lagalega hver greiðsluskylda Íslands er í þessu máli og í stað þess að gera Bretum og Hollendingum og öðrum hagsmunaaðilum málsins grein fyrir hvernig raunveruleg staða Íslands yrði undir þeim klyfjum; og þar með gagnvirk áhrif fyrir þá sjálfa.
Hvað raunverulega skýrir þessa þögn stjórnvalda verður fróðlegt að heyra um, en það er önnur saga.

Það er athyglivert að í umræddri grein FT örlar á rökstuðningi og skilningi sem lá að baki hinni svokölluðu Marshall-aðstoð sem Bandaríkjamenn veittu stríðshrjáðum Evrópuþjóðum eftir seinni heimsstyrjöldina til uppbyggingar á innviðum og efnahag landanna. Þeir gerðu sér grein fyrir því að viðskiptalega séð var það góð "fjárfesting" sem gagnaðist einnig þeim sjálfum betur til lengri tíma litið en að hafa Evrópulöndin rjúkandi rústir og óviðiunandi ósjálfbjarga um langan aldur.

Efnahagskerfi þjóðanna er samtvinnuð heild og brestur í mikilvægum hlekk eins og Íslandi hefur víðtæk áhrif að mörgu leyti, bæði efnahagsleg, stjórnmálaleg og fleiri áhrif. Í því sambandi minni ég á pistil minn þar sem mikilvægi auðlinda Íslands er sett í samhengi við umheiminn.

FT segir að jafna eigi Icesave-byrðar

Fagra veröld með refsi-nýlendunni Íslandi!

Þetta þykja mér áhugaverðar fréttir. Það er kominn tími til að þessi áhrifamikla saga sé kvikmynduð á tilkomumikinn hátt. Forvitnilegt er hvernig Íslandi verður lýst þar.

Þegar ég las bókina, fyrir löngu síðan við upphaf áttunda áratugarins, þá man ég hvað mér þótti ýmislegt framandi og fjarstæðukennt í samfélaginu sem dregin er upp mynd af í sögunni. "Hinn villti", ein af aðal persónunum, vakti tilhlýðilega samúð við lesturinn. Hann er eins og lambagras sem vex blómstrandi upp úr berangrinum umhverfis á sínum forsendum þrátt fyrir harðneskjuleg skilyrði.

Einnig þótti mér athyglivert og spennandi að minnst er á Ísland í sögunni. Því miður var landinu lýst sem lítt eftirsóknarverðum stað sem fólk var sent til til að taka út refsingu við "brotum" eða andófi gegn hinu heilaþvegna og einræðisstýrða samfélagi; persónur sem tóku upp á því að gagnrýna og spyrja spurninga og breyta gegn ómanneskjulegum reglunum þóttu ekki æskilegar.
Þess vegna voru t.d. barnsfæðingar á náttúrulegan gamaldags hátt fordæmdar, vegna þess að þau börn voru ekki með forritaða hlýðni-eiginleika steypta í mót stjórnvalda. Þannig var "Hinn villti". Óstýrilátt fólk eins og móðir hans átti þess vegna á hættu að verða sent í refsingarskyni til vistar á Íslandi.
Í þessu framtíðarsamfélagi ríktu nefnilega reglur sem okkur nú á dögum, mörgum öldum áður en sagan gerist, finnst mannfjandsamlegar, nema þá e.t.v. séð frá sjónarhorni hinnar útvöldu og sjálfskipuðu elítu sem stjórnaði þegnaframleiðslunni og velferð sinni.

Ég man ekki hvort því er lýst í sögunni hvers vegna Ísland varð svona andstyggilegur staður að dvelja á, þannig að hann var notaður sem fanganýlenda.
Þeirri kaldhæðnislega spurningu skýtur upp í hugann hvort höfundurinn, hinn snjalli Aldous Huxley sem sá möguleika læknavísindanna fyrir varðandi "forritun" fólks með genabreytingum áratugum áður en erfðahlutverk DNA var uppgötvað, hafi einnig séð niðurdrepandi efnahagslegar afleiðingar hörmunga eins og Icesave-nauðungarsamnings fyrir!
Er það tilviljun að þessi saga er á dagskrá núna með refsinýlendunni Íslandi innanborðs, eftir að yfirstandandi hörmungar landsins með "villtum" íbúum þess "fremjandi hryðjuverk" gegn Bretlandi, London og fleirum hafa auglýst sögusviðið rækilega?
Ég vona að ekki verði framin skáldræn hryðjuverk gegn Íslandi í væntanlegri kvikmynd Scotts. Hann á jú hryllilegar sögur að baki!

PS. Var Ísland kannske í huga höfundar sögunnar tákn um þá paradís á jörðu sem þrátt fyrir allt gæti orðið til raunverulegrar frelsunar fyrir "eðlilegt" fólk frá óskapnaði gerviveraldarinnar og hinu gerilsneidda og firrta "mannlífi" þar.

Veröld ný og góð kvikmynduð

Icesave-reiknirinn - Hvernig greiðum við?

Ég fagna framtaki mbl.is við gerð Icesave-reiknisins til að meta upphæð skuldbindingar Íslendinga. Þetta spannar þó auðvitað ekki allt dæmið og það sem hangir á spýtunni, heldur aðeins örfá atriði.

Nú auglýsi ég eftir framhaldinu og viðbótar Icesave-reikni: Greiningu afleiðinga þess hvernig farið yrði að því að greiða þær upphæðir sem mat á skuldbindingunum leiðir til. Þar værum við komin inn á kafla sem almenningur skilur og skynjar á eigin skinni.
Í Icesave-reikninum fyrir "Hvernig greiðum við?" (eða "Svona greiðum við!") væri til dæmis gott að gefa okkur notendum og almenningi möguleika á að greina afleiðingar mismunandi forsendna um t.d. þróun fólksfjölda (þ.á.m. vinnandi fólks), hagvöxt (sundurliðað eftir atvinnugreinum), landsframleiðslu (þ.á.m. fjölgun atvinnutækifæra), launakjör, viðskiptakjör (þróun á verðhlutfalli milli útflutnings- og innflutningsvara), vaxtastig, gengisþróun, niðurskurð/(eða aukningu!) á tilteknum sviðum í heilbrigðiskerfi og menntunarkerfi og tryggingakerfi og lífeyrissjóðsgreiðslum og skattlagningu (tiltekna skattstofna), svo nokkur atriði séu nefnd. (Hvað t.d. með greiðslubyrði heimilanna m.v. mismunandi forsendur um þróun á fasteignamarkaði? !!). Þetta þyrfti að setja fram á skiljanlegu máli fyrir almenning með hugtökum sem allir skilja í daglegri umræðu.

Á grunni þessara og annarra mikilvægra forsendna myndi síðan koma út á grunni reiknisins hverjar afleiðingarnar yrðu þá fyrir m.a. atvinnustig, skattabyrði, þróun ráðstöfunartekna og kaupmáttar heimila, svo fátt eitt sé nefnt. Þetta má útfæra og spinna við á ótal vegu.
Þannig mætti spyrja, á niðurstöðu fyrirliggjandi reiknis um að skuldbindingin yrði t.d. um 40 milljarðar á ári (fyrstu árin), hvort sú upphæð yrði greidd af þjóðinni með X mikilli aukningu á tilteknum skattaálögum, Y miklum niðurskurði í tilteknum útgjöldum hins opinbera (t.d. til heilbrigðiskerfis og menntakerfis - eða hvað?), tiltekinni framleiðsluaukningu í tilteknum atvinnugreinum og þar af leiddum skattagreiðslum til ríkisins, o.s.frv., sem hefði þá afleidd og tiltekin áhrif á greiðslubyrði og ráðstöfunartekjur fólks...

Reiknilíkan með greiningum á beinum forsendum og afleiðingum af ofangreindu tagi myndi segja fólki mikið við mat á valkostum sem fyrir liggja. Þetta yrði að sjálfögðu varla mjög fullkomið líkan fremur en fyrsti umræddi reiknirinn sem nú hefur verið boðið upp á fyrir mat á skuldbindingunum, en væntanlega gott innlegg fyrir almenning til að byggja pælingar sínar og umræðu á.

PS: Svona reiknilíkön eru nú þegar til staðar í einhverri mynd, skyldi ég ætla, í t.d. opinberum stofnunum eins og Seðlabanka Íslands, Fjármálaráðuneytinu og Hagfræðistofnun. Málið er að setja þau fram í búningi sem almenningur getur "handfjatlað" sjálfur að einhverju leyti.