Að leiðrétta lánin er sanngjarnt

Edvarð Júlíus Sólnes prófessor emeritus skrifar um sanngirni þess að bakfæra verðtryggingar-sjokkhækkunina sem orðið hefur á verðtryggðum lánum frá því fyrir bankahrun s.l. haust í ágætri grein, "Leiðréttum lánin", í Morgunblaðinu í dag á bls. 18. Það er fagnaðarefni að fræðimaður og prófessor og fyrrv. ráðherra í ofanálag riti um þessi mál. Aðrir mættu taka sér það til fyrirmyndar, eins og ég ræddi um í pistli mínum í gær.
Júlíus bendir á fáránleika þess að lán skuldara skuli hækka vegna verðtryggingarinnar við áfallið sem var við bankahrunið jafnframt því að eignir fjármagnseigenda og eigenda skuldakrafnanna hækkuðu að sama verðgildi. Þetta sé ekki sanngjarnt þar sem um kerfishrun er að ræða og algjöran forsendubrest varðandi lánakjörin sem skuldarar skrifuðu ekki upp á er lánin voru tekin á sínum tíma.

Ég er hjartanlega sammála Júlíusi um þessi atriði og hef auk þess skrifað nokkuð um þetta í pistlum mínum, t.d. um hið öfugsnúna í því að skuldarar greiði ómælt fé til fjármagnseigenda vegna verðtryggingarákvæða, nú þegar síst skyldi. Það er sanngjarnt að verðtryggingarvísitalan verði færð til baka í það sem hún var fyrir bankahrun; sumir hafa bent á allt aftur til fyrri hluta ársins 2008 er rosahækkun vísitölunnar var að hefjast. Það má og teljast sanngjarnt.
Það er rétt sem Júlíus bendir á að hér er aðeins um breytingu á eftirstöðvum verðtryggingarálags skulda að ræða, en ekki bein fjárútlát núna fyrir fjármagnseigandann. Áður álagðar verðbætur frá ofangreindum tímapunkti 2008 yrðu bakfærðar og eftirstöðvar skuldanna lækka sem því nemur og yrðu þá til samræmis við þá verðbólguþróun sem skuldarar hafa haft sem viðmið er þeir skrifuðu undir lánin á sínum tíma, þ.e. þá hafa þeir tekið mið af þeim verðbólguhraða sem þá var.
Það er ekkert vit né sanngirni í því að láta verðtrygginguna hækka út af rosahækkun verðtryggingarvísitölunnar sem varð 2008 og í kjölfar hrunsins. Það er í hæsta máta óréttlátt. Það er einnig í hæsta máta undarlegt að ríkisstjórn sem segist sérstaklega gæta hagsmuna launþega og alls almennings í landinu á stefnuskrá sinni skuli ekki vera búin að leiðrétta þessa verðtryggingarhækkun og sömuleiðis vegna myntkörfulánanna.

Annað mál er, að það er heldur ekkert réttlæti í því almennt séð að skuldarar skuli einir bera alla áhættuna af þróun vaxta og verðbólguþróun, en fjármagnseigendur enga. Sanngjarnt væri að þeirri áhættu væri skipt jafnt milli aðila, hvernig sem það væri nú útfært.
Það væri a.m.k. auðvelt að skipta verðtryggingarbreytingum lána til helminga.

Þetta skoðist í ljósi þess að í raun og veru er skuldarinn að gæta fjárins fyrir fjármagnseigandann á öllum lánstímanum. Þess vegna mætti þvert á móti segja að skuldarinn ætti að fá greitt fyrir að gæta fjárins fyrir fjármagnseigandann!
Ímyndið ykkur samlíkingu við sauðfé. Myndi einhver heilvita maður taka að sér að gæta fjárstofns fyrir fjáreiganda án þess að fá kaup fyrir? Ekki bara af greiðvikni í nokkra daga heldur jafnvel í 10-40 ár! Hvernig ætti fjáreigandinn að fara að því að gæta alls fjárins einn og sér, og ávaxta þar að auki? Hann yrði að ráða fólk í vinnu til þess.
Þetta vandamál hafa fjármagnseigendur leyst snilldarlega á þægilegan hátt eftir að peningar komu til sögunnar, en þá var hægt að umbreyta rauneignum í peninga og geyma þá - og það sem meira er, að láta aðra gæta þeirra í formi láns - og láta gæslumennina bera kostnaðinn (vexti) af því í þokkabót í stað þess að fá greitt fyrir! Sniðugt fyrir fjármagnseigendur! Er þetta sanngjarnt fyrirkomulag?

Allt að 12 milljón króna bílalán